Các Thành Phần Cơ Bản Của Mạng Máy Tính¶
Trong bài học này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về các thành phần cấu tạo nên mạng máy tính.
Mục tiêu của mạng là truyền dữ liệu từ nơi này đến nơi khác, giữa các máy với nhau: có thể là thoại, video hoặc dữ liệu, tất cả đều phải di chuyển qua mạng. Vậy mạng của chúng ta gồm những gì? Hãy cùng điểm qua các thành phần phổ biến mà chúng ta thường gặp trong mạng máy tính.
1. Client (Thiết bị đầu cuối)¶
Client là những thiết bị mà người dùng sử dụng để truy cập vào mạng, ví dụ như máy tính để bàn, laptop, máy tính bảng, điện thoại thông minh, TV thông minh, thậm chí là các thiết bị như điều hoà thông minh có kết nối Wi-Fi. Tất cả các thiết bị này đều gọi chung là client.
2. Server (Máy chủ)¶
Server cung cấp tài nguyên cho các thiết bị khác trong mạng. Ví dụ: máy chủ email, máy chủ tệp, máy chủ web… Server có thể là thiết bị chuyên dụng hoặc chỉ đơn giản là phần mềm chạy trên một máy tính để cung cấp dịch vụ cho các client.
3. Hub (Bộ tập trung)¶
Hub là thiết bị mạng cũ, ít còn sử dụng trong mạng hiện đại nhưng vẫn xuất hiện trong các đề thi hoặc một số môi trường. Hub kết nối các thiết bị mạng lại với nhau trong mạng LAN, nhưng có hạn chế là mọi dữ liệu đều được phát tán đến tất cả các cổng, dễ gây xung đột và giảm hiệu suất.
4. Switch (Bộ chuyển mạch)¶
Switch là phiên bản nâng cấp thông minh hơn của hub. Switch có thể học được thiết bị nào nằm ở cổng nào và chỉ chuyển tiếp dữ liệu đến đúng cổng cần thiết, giúp tăng hiệu quả và bảo mật cho mạng.
5. Wireless Access Point (Điểm truy cập không dây)¶
Wireless Access Point (WAP hoặc AP) giúp các thiết bị không dây kết nối vào mạng có dây. AP rất phổ biến ở nhà, công ty và các mạng lớn. AP phát sóng dữ liệu qua sóng vô tuyến thay vì qua cáp đồng hay cáp quang.
6. Router (Bộ định tuyến)¶
Router là thiết bị quan trọng giúp kết nối các mạng khác nhau. Router ra quyết định chuyển tiếp thông minh dựa trên địa chỉ IP của thiết bị, sử dụng nhiều giao thức định tuyến để truyền tải dữ liệu qua mạng.
7. Firewall (Tường lửa)¶
Firewall là lớp bảo vệ giữa mạng nội bộ và mạng bên ngoài (thường là Internet). Firewall kiểm soát, giám sát luồng dữ liệu vào/ra dựa trên các quy tắc bảo mật, giúp ngăn chặn truy cập trái phép và các mối đe doạ mạng.
8. Load Balancer (Bộ cân bằng tải)¶
Load Balancer phân phối lưu lượng mạng hoặc ứng dụng đến nhiều server, tăng hiệu suất và độ tin cậy của dịch vụ, tránh tình trạng một server bị quá tải, giúp mạng hoạt động mượt mà hơn.
9. Proxy (Máy chủ trung gian)¶
Proxy là máy chủ trung gian giữa thiết bị người dùng và Internet. Proxy có thể lọc web, chia sẻ kết nối mạng, lưu cache dữ liệu, tăng hiệu năng, bảo mật và ẩn địa chỉ IP thật của người dùng.
10. IDS/IPS (Hệ thống phát hiện/ngăn chặn xâm nhập)¶
IDS (Intrusion Detection System) phát hiện xâm nhập hoặc bất thường trên mạng và cảnh báo cho quản trị viên. IPS (Intrusion Prevention System) không chỉ phát hiện mà còn chặn các mối nguy hại, ngăn chặn gói dữ liệu nguy hiểm vào mạng.
11. Controller (Bộ điều khiển)¶
Controller thường dùng trong mạng định nghĩa bằng phần mềm (SDN). Đây là bộ trung tâm điều khiển luồng dữ liệu, cho phép quản trị viên kiểm soát hành vi của switch/router qua phần mềm, tăng tính linh hoạt và hiệu quả.
12. NAS (Network-Attached Storage)¶
NAS là thiết bị lưu trữ chuyên dụng, cho phép nhiều client truy xuất, lưu trữ dữ liệu tập trung. NAS kết nối vào mạng và cung cấp dịch vụ lưu trữ cho các thiết bị được phép.
13. SAN (Storage Area Network)¶
SAN là mạng tốc độ cao chuyên dụng cho việc lưu trữ dữ liệu khối lớn, thường dùng cho máy chủ, các hệ thống lưu trữ lớn như mảng đĩa, băng từ.
14. Media (Phương tiện truyền dữ liệu)¶
Media là vật liệu vật lý dùng để truyền dữ liệu: cáp đồng, cáp quang hoặc tín hiệu không dây. Mỗi loại media có đặc tính, ưu/nhược riêng và được chọn tuỳ vào nhu cầu thiết kế mạng.
15. WAN Link (Kết nối mạng diện rộng)¶
WAN Link kết nối các mạng ở phạm vi rộng lớn như giữa các thành phố, quốc gia. WAN Link thực hiện truyền dữ liệu qua khoảng cách xa bằng các công nghệ như thuê kênh riêng, vệ tinh, mạng di động…
Hiểu rõ các thành phần mạng là nền tảng quan trọng của ngành CNTT. Từ các client, server cho đến các thiết bị bảo mật, cân bằng tải, mỗi thành phần đều đóng vai trò riêng trong việc đảm bảo truyền tải dữ liệu hiệu quả và an toàn.
Kiến thức về các thành phần này sẽ hỗ trợ bạn trong việc thiết kế, quản lý mạng, xử lý sự cố và triển khai các biện pháp bảo mật trong một thế giới ngày càng kết nối.
Ở các bài học tiếp theo, chúng ta sẽ đi sâu vào từng thiết bị, cách hoạt động và ứng dụng thực tế trong thiết kế mạng.